Straffe vrouwen
Fiets- en wandelroutes vol geschiedenis
Geschiedenisboeken vertellen honderduit over mannelijke verwezenlijkingen, maar zelden over de vrouwen. Toch drukten ook zij hun stempel op de geschiedenis. Deze fiets- en wandeltochten laten je kennis maken met de straffe vrouwen van het Waasland.
Het project Straffe Vrouwen neemt je mee op een reis door de geschiedenis via vijf erfgoedsites waar ooit een straffe vrouw leefde en werkte, van jonkvrouw over zakenvrouw tot dienstmeid. Hoe stonden ze in het leven? Welke bergen hebben ze verzet en welke kansen hebben ze met beide handen gegrepen? Bij de vijf sites staat telkens een silhouet in cortenstaal van de straffe vrouw in kwestie met een woordje uitleg. Nog dieper duiken? Dat kan via de gratis ErfgoedApp van Faro.
Het project toont een rijk geschakeerde geschiedenis die boeiende figuren en gewoonten tot leven brengt. Je kunt de erfgoedsites een voor een bezoeken, of de fiets- of wandeltochten volgen die de erfgoedsites aandoen. Dit zijn ze!
Fietsroute tussen Waasmunster en Lokeren
De fietsroute Tussen Waasmunster en Lokeren leidt je langs prachtige natuurgebieden langs de Durme maar ook cultuurliefhebbers worden op hun wenken bediend. Je vindt er twee magnifieke erfgoedsites gekoppeld aan een straffe vrouw.
Kasteel Blauwendael - Clara-Maria Cocquyt
Kasteel Blauwendael in Waasmunster werd in 1889 gebouwd in Vlaamse neorenaissancestijl. Het wordt omringd door een park van 4,5 hectare, met bomen die tot 200 jaar oud zijn. Het slot was eigendom van de adellijke familie de Neve de Roden, die zeven eeuwen lang haar stempel heeft gedrukt op het Waasland. Ze stond onder meer aan de wieg van de eerste grote weverij in Waasmunster.
Maar het is de eenvoudige dienstmeid Clara-Maria Cocquyt (1895-onbekend) die hier in het zonnetje wordt gezet. Dat we iets over haar weten, is op zichzelf al heel zeldzaam want meiden hadden een hard leven in de schaduw. Clara-Maria moest op 14 jaar haar familie achterlaten om de kost te verdienen in het verre Waasmunster. Zonder haar en vele anderen zou het leven in kastelen en hoven er heel anders hebben uitgezien.
Villa Ter Beuken - Anna Cogen
De negentiende-eeuwse villa Ter Beuken in Lokeren, in eclectische stijl met art-nouveau-elementen, is omringd door een park met serpentinevijver. De hekken in art-decostijl zijn ontworpen door de bekende architect Geo Bontinck. Jarenlang woonde hier Anna Cogen (1891-1962). Ze gaf de al even bekende beeldhouwer Geo Verbanck de opdracht om er een enorm bas-reliëf van Orpheus en Eurydice in te werken.
‘La Belle Anna’ stond aan het hoofd van de grootste haarsnijderij van Lokeren, die dierenvellen verwerkte voor de hoedenmakerij. Onder haar leiding groeide het bedrijf uit tot een internationaal succes met meer dan 250 werknemers. De fabriek had zelfs een filiaal in Barcelona. Toen ze stierf, kwam de legendarische hoedenmarker Giovanni Borsalino afscheid nemen.
Stadswandelroute Sint-Niklaas
Deze stadswandeling neemt je mee langs de hotspots van Sint-Niklaas. Je passeert originele musea, hippe cafés en restaurants, maar ook de langste legale graffitimuur van het land.
Museum Curiosum - Marie-Thérèse De Decker
Het hoogtepunt van de stadswandeling is ongetwijfeld de museumsite midden in het Mercatorpark, met de musea SteM, Mercatormuseum en het gloednieuwe Curiosum. Dat laatste is een totaalervaring die alle zintuigen prikkelt met licht, geluid en interactieve toepassingen. Van een Samoeraiharnas over de pantoffels van paus Pius XVI tot de fiets van Tom Steels: je valt van de ene verbazing in de andere.
Het kasteeltje waar Curiosum is gehuisvest, werd in 1878 gebouwd in opdracht van Alfons Janssens: textielfabrikant, politicus, amateurdichter en vriend van Guido Gezelle. De straffe vrouw achter hem is zijn moeder, Marie-Thérèse De Decker (1805-1871). Samen met haar man bouwde ze in 1821 een textielfabriek uit mét stoommachine - een primeur in de stad. Nadat haar man overleed, bleef ze de fabriek leiden. Op haar eentje voedde ze bovendien elf kinderen op. Haar drie zonen stonden bekend als Vlaamsgezinde politici. Hun Vlaamsgezindheid en katholicisme kregen ze van haar mee.
Fietsroute Kastelen van het Waasland
Op de fietsroute Kastelen van het Waasland trap je van het ene imposante kasteel naar het andere. Je rijdt langs historische plekken, een heleboel horecazaken en groene natuurpareltjes, met onder meer de Polders van Kruibeke, het grootste overstromingsgebied van Vlaanderen.
Kasteel Cortewalle - Isabella Maria Goubau
Een van de kastelen op de route is Kasteel Cortewalle in Beveren, een prachtige waterburcht uit de 15de eeuw, met een al even magisch kasteelpark van 10 hectare groot. Het vormde in de jaren 60 het decor voor de opnames van de reeks Kapitein Zeppos.
Het kasteel was lang in het bezit van de familie Goubau, die sinds de tijd van Filips IV haar stempel op de zuidelijke Nederlanden heeft gedrukt. Ook de vrouwen uit de familie stonden hun ‘mannetje’. Isabella Maria Goubau (1707-1742) was een plichtsbewuste jonkvrouw die het gemeenschappelijke familiepatrimonium beheerde sinds haar negentiende, in een tijd waarin dat verre van gewoon was. Ze onderhield een intensieve correspondentie met haar zussen. 300 jaar later kun je nog altijd hun diepste zielenroerselen, lekkerste recepten, grootste zorgen en strafste nieuwtjes lezen.
Hof Ter Welle - Anna Piers
Nog in Beveren ligt het omwalde kasteelklooster Hof Ter Welle. Het voormalige weeshuis, waarvan de geschiedenis teruggaat tot de 13de eeuw, herrees in 2017 als Erfgoedhuis. Na een grondige renovatie staat het witte kasteel aan de Anna Piersdreef te blinken als nooit tevoren.
De Anna Piers (1664-1751) uit de straatnaam was een ‘geestelijke dochter’: een soort tussenstatuut voor vrome, ongehuwde vrouwen uit de rijke burgerij die de stap naar het klooster niet wilden zetten. Geestelijke dochters, ook wel kwezels genoemd, legden een gelofte van zuiverheid af en zetten zich in voor sociaal werk, onderwijs of ziekenzorg.
In 1723 kocht Anna het Hof Ter Welle. Ze bouwde het om tot een weeshuis voor meisjes die er leerden lezen, schrijven en rekenen. Ze kregen ook lessen in kantklossen en ander handwerk, zodat ze later zelfstandig zouden kunnen functioneren. Dat was erg vooruitstrevend: wezen, en zeker meisjes, kregen in die tijd zelden onderwijs. Door haar inzicht en aanpak heeft Anna Piers het lot van veel kansarme kinderen kunnen verbeteren. Van een geëmancipeerde vrouw gesproken!
Evenementen
Ontdek de boeiende verhalen van de 5 Straffe Vrouwen van het Waasland tijdens deze unieke evenementen:
- Lokeren (21 april): Op Erfgoeddag brengen we je naar Villa Ter Beuken, thuis van de flamboyante Anna Cogen. Schrijf je nu in voor een fascinerende rondleiding via erfgoeddag.be.
- Waasmunster (1 mei): Sluit je aan bij een wandeling vanuit het Waeseum naar kasteel Blauwendael, met een kleine opvoering van de dienstmeid. Meer info en inschrijvingen op vvvwaasmunster.be.
- Beveren (26 mei): Tijdens een rondleiding in kastelen Cortewalle en Hof ter Welle kom je meer te weten over hun bewoonsters. Historici delen verhalen en tonen documenten uit hun persoonlijke archieven. Inschrijven via beveren.be.
- Lokeren (18 juli): Ga mee op een zomeravondfietstocht en ontdek "Straffe Lokerse madammen, vroeger en nu". Inschrijven vanaf 1 juni via toerisme.lokeren.be.
Straffe Vrouwen is een project van Toerisme Waasland en Erfgoedcel Waasland.
Meer inspiratie
Plan je volgende trip met deze toppers